روابط عمومی، بیش از هر زمان دیگری نیازمند سه مولفه کلیدی یعنی آموزش، تخصص و تجربه است. قربانعلی تنگ‌شیر، مدرس دانشگاه و عضو هیئت مدیره انجمن متخصصان روابط عمومی، با بیان این موضوع، جای خالی اسناد بالادستی منسجم را از چالش‌های اصلی می‌داند و بر نقش دانشگاه‌ها و انجمن‌های مردمی در پرورش نیروهای متخصص تأکید می‌کند. او همچنین انتصابات نادرست را از مهم‌ترین موانع توسعه روابط عمومی در سازمان‌ها برمی‌شمارد.
در گفتگوی ویژه «آسیب‌شناسی روابط عمومی ایران»، قربانعلی تنگ‌شیر بر اهمیت روابط عمومی در سازمان‌ها تأکید می‌کند و معتقد است پیشرفت در این حوزه نیازمند آموزش روابط عمومی و ارتقای سطح تخصص روابط عمومی است. او با واکاوی ابعاد مختلف آسیب شناسی روابط عمومی، خلأهای موجود را یادآور می‌شود و راهکارهایی برای غلبه بر آن‌ها ارائه می‌دهد.
آموزش؛ نخستین گام برای حرفه‌ای‌شدن
دکتر تنگ‌شیر در گفتگوی اختصاصی با «ارتباط‌گر» (رسانه روابط عمومی ایران) معتقد است که روابط عمومی پیش از هر چیز به «آموزش مستمر» نیاز دارد. او یادآور می‌شود که در دنیای امروز، روابط عمومی با مفاهیم نوینی چون مدیریت بحران، شبکه‌های اجتماعی، سواد رسانه‌ای و افکارسنجی گره خورده است؛ ازاین‌رو کسب دانش روز و بهروزرسانی اطلاعات برای تمام فعالان این عرصه به ضرورتی اجتناب‌ناپذیر تبدیل شده است.
وی تأکید می‌کند: «آموزش باید مداوم و هدفمند باشد. مدیران روابط عمومی نه‌تنها به آخرین تکنیک‌های ارتباطی و رسانه‌ای نیاز دارند، بلکه باید درک درستی از رویکردهای نوین مدیریتی، فناوری اطلاعات و علوم انسانی داشته باشند تا در هر شرایطی، بهترین تصمیم‌ها را برای سازمان خود بگیرند.»
تخصص و تجربه؛ لازمه موفقیت در دنیای ۲۴/۷
گام دوم، به گفته این استاد ارتباطات و روابط عمومی، تخصص در کنار تجربه است. او بر این باور است که «نمی‌توان تنها با مطالعه یا صرفاً با کار میدانی، به موفقیت دست یافت؛ بلکه افراد و سازمان‌ها باید با ترکیب دانش و تجربه به بلوغ حرفه‌ای برسند.»
قربانعلی تنگ‌شیر توضیح می‌دهد که یک کارشناس یا مدیر روابط عمومی، به‌دلیل ماهیت شغل خود، «۲۴ ساعت شبانه‌روز و هفت روز هفته» در حالت آماده‌باش است؛ چراکه باید همواره برای پاسخگویی به پرسش‌ها، مسائل رسانه‌ای و حتی بحران‌های پیش‌بینی‌نشده در دسترس باشد. بنابراین کسانی که سال‌ها در یک بخش روابط عمومی کار کرده و از دل موقعیت‌های واقعی کسب تجربه کرده‌اند، اگر هم‌زمان آموزش‌های علمی و مهارتی را نیز دنبال کنند، بهتر قادر خواهند بود از پس دشواری‌های شغلی بربیایند.
ضعف در اسناد بالادستی؛ فرصتی برای توانمندسازی درونی
یکی از انتقادهای جدی تنگ‌شیر، فقدان اسناد بالادستی جامع در حوزه روابط عمومی است. او یادآوری می‌کند که «در حال حاضر، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و شورای اطلاع‌رسانی دولت، تنها مراجع رسمی هستند که می‌توانند دستورالعمل‌هایی برای روابط عمومی ارائه دهند.» بااین‌حال، از نظر او، این دستورالعمل‌ها کفایت نمی‌کند و نمی‌تواند جای خالی یک چارچوب فراگیر و مدون را پر کند.
این مدرس دانشگاه ضمن اذعان به خلأ موجود، تصریح می‌کند: «فعالان و متخصصان روابط عمومی ناگزیر شده‌اند تا خودشان وارد عمل شوند و با برگزاری نشست‌ها، همایش‌ها و تشکیل انجمن‌های تخصصی، به سهم خود برای رشد این حرفه در کشور تلاش کنند.» به باور او، همین فضای خودجوش می‌تواند به فرصتی برای توانمندسازی درونی روابط عمومی تبدیل شود؛ چراکه افراد و نهادها، بدون چشمداشت به نهادهای دولتی، به‌صورت مستقل ابتکار عمل و نوآوری دارند.
دانشگاه‌ها؛ موتور محرک توسعه علمی روابط عمومی
به گفته دکتر تنگ‌شیر، «دانشگاه از اصلی‌ترین بسترهای آموزش نیروی متخصص در هر حوزه، از جمله روابط عمومی است.» او می‌افزاید که در دهه‌های اخیر، تلاش‌هایی صورت گرفته تا رشته‌ها و گرایش‌های ارتباطات و روابط عمومی در مقاطع مختلف کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری ایجاد شود و بخشی از نیروی متخصص حال حاضر، ثمره همین رویکرد دانشگاهی است.
بااین‌حال، او بر این باور است که می‌توان نقش دانشگاه را گسترده‌تر کرد. «دانشگاه‌های استانی و مناطق دور از مرکز هم باید به اهمیت این رشته پی ببرند و با راه‌اندازی گرایش‌های تخصصی، نیروهای جوان و خلاق را تربیت کنند.»، استاد تنگ‌شیر معتقد است که «پژوهش‌های دانشگاهی در حوزه روابط عمومی، زمانی کاربردی می‌شوند که ارتباط نزدیکی با صنعت و جامعه داشته باشند؛ این امر مستلزم تعامل دوسویه بین اساتید، دانشجویان و فعالان عرصه روابط عمومی است.»
نهادهای مردمی و انجمن‌ها؛ پیشتازان جبران خلأهای حمایتی
نهادهای مردمی، انجمن‌ها و حتی گروه‌های تخصصی آنلاین، به گفته دکتر قربانعلی تنگ‌شیر، سال‌هاست که تلاش می‌کنند تا کمبودهای حمایتی دولت را جبران کنند. او از فعالیت برخی انجمن‌ها و وبسایت‌های تخصصی روابط عمومی در نقاط مختلف ایران یاد می‌کند که بدون بودجه‌های چشمگیر، موفق به ایجاد شبکه‌ای از کارشناسان و فعالان این حوزه شده‌اند.
او تأکید دارد که «برگزاری همایش‌ها، جشنواره‌ها و کنفرانس‌های تخصصی بسیار ارزشمند است، اما کفایت نمی‌کند؛ آنچه مهم‌تر است، توانمندسازی نیروهای مستعد و ایجاد فرصت‌های کاربردی برای کارآموزی، کارورزی و پژوهش‌های میدانی است.» به اعتقاد تنگ‌شیر، «انجمن‌های روابط عمومی باید بیشتر از گذشته بر پیوند میان دانشگاه و صنعت تمرکز کنند و مسیر ارتقای مهارت‌های تخصصی را هموار سازند.»
انتصابات در روابط عمومی؛ عاملی برای پیشرفت یا عاملی برای پسرفت؟
استاد تنگ‌شیر در بخش دیگری از سخنان خود به «انتصابات نامتناسب» اشاره می‌کند که صدمات جدی به بدنه روابط عمومی سازمان‌ها وارد می‌کند. او می‌گوید: «در بسیاری از نهادها، روابط عمومی به حاشیه رانده می‌شود و مدیرانی روی کار می‌آیند که نه‌تنها دانش کافی ندارند، بلکه نمی‌توانند از پتانسیل تیم‌های متخصص خود بهره ببرند.»
وی تأکید می‌کند که یکی از راهکارهای مهم برای غلبه بر این مشکل، «مشورت با انجمن‌های حرفه‌ای، استفاده از نظرات متخصصان و برگزاری آزمون‌های علمی و مهارتی پیش از انتصاب مدیران» است. به باور او، «اگر مدیر روابط عمومی، نگاه علمی و تحلیلی به مسائل داشته باشد و از تجربه و تخصص لازم برخوردار باشد، می‌تواند تأثیر مستقیمی بر بهبود تصویر ذهنی سازمان در بین مخاطبان بگذارد.»
دکتر قربانعلی تنگ‌شیر در پایان گفتگو خاطرنشان کرد که آینده روابط عمومی ایران، در گروی سه عامل کلیدی “آموزش مستمر و هدفمند که مرزهای دانش را بهروزرسانی می‌کند”، “تخصص و تجربه که پایه‌های حرفه‌ای‌گری را مستحکم می‌کند” و “برنامه‌ریزی ساختارمند که از راه فعال‌سازی نهادهای مردمی و پرهیز از انتصاب‌های غیرحرفه‌ای شکل می‌گیرد” است. وی معتقد است که انجمن‌ها، دانشگاه‌ها و متخصصان روابط عمومی، می‌توانند با هم‌گرایی و پیگیری هدفمند، مسیر توسعه این حوزه را هموارتر سازند. هرچند اسناد بالادستی کافی در اختیار نیست و حمایت‌های دولتی در بسیاری موارد اندک است، اما تلاش جمعی و مسئولانه می‌تواند روابط عمومی ایران را به جایگاه شایسته‌تری برساند؛ جایگاهی که در آن، نقش روابط عمومی به‌عنوان یک سرمایه راهبردی برای سازمان‌ها و جامعه، به‌خوبی شناخته شده باشد.
این گفت‌وگو در چارچوب پرونده‌ی ویژه با موضوع «آسیب‌شناسی روابط عمومی ایران» انجام می‌شود و دیگر گفتگوها به‌صورت تدریجی در رسانه‌ی «ارتباط‌گر» منتشر خواهد شد. هدف از این پرونده، بررسی چالش‌ها و فرصت‌های روابط عمومی در سطح کشور است که در نهایت نتایج کامل آن پس از جمع‌آوری و تحلیل نظر استادان و متخصصان، در قالب یک کتاب منتشر خواهد شد.