حسام‌الدین ریاحی، پزشک و متخصص ارتباطات سلامت، در وبینار «نقش ارتباطات و رسانه در آگاهی‌رسانی و آموزش بیماران هموفیلی» هشدار داد که انتشار اطلاعات نادرست در حوزه پزشکی می‌تواند روند درمان بیماران را مختل کند. وی خواستار نظارت رسانه‌ای بر پیام‌های سلامت و تقویت حکمرانی در حوزه اطلاعات پزشکی شد.
وبینار «نقش ارتباطات و رسانه در آگاهی‌رسانی و آموزش بیماران هموفیلی» توسط نمایندگی انجمن روابط عمومی ایران در آذربایجان شرقی با همکاری “ارتباط گر” رسانه روابط عمومی ایران و کانون هموفیلی ایران، پنج‌شنبه ۱۶ اسفند ۱۴۰۳، از ساعت ۱۹:۳۰ تا ۲۱:۰۰ به‌صورت آنلاین برگزار شد. در این نشست، دکتر حسام‌الدین ریاحی، پزشک و فعال حوزه ارتباطات سلامت، درباره خطرات انتشار اطلاعات نادرست در حوزه پزشکی سخنرانی کرد و تأکید کرد که رسانه‌ها می‌توانند به‌جای گسترش اطلاعات نادرست، ابزاری برای افزایش سواد سلامت در جامعه باشند.
اینفودمیک (Infodemic): اپیدمی اطلاعات نادرست در حوزه سلامت
دکتر ریاحی در سخنان خود، پدیده Infodemic یا اپیدمی اطلاعات نادرست را یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های پیش روی نظام سلامت دانست و گفت: “در دنیای امروز، اطلاعات نادرست همانند ویروس منتشر می‌شوند و می‌توانند به اندازه یک بیماری واقعی، جان بیماران را به خطر بیندازند. شایعات، اخبار جعلی و اطلاعات پزشکی تأییدنشده، باعث ایجاد ترس و سردرگمی در بیماران می‌شود و حتی ممکن است آنان را از پیگیری درمان صحیح بازدارد.”
وی با اشاره به شیوع اینفودمیک در دوران همه‌گیری کرونا، افزود: “ما در دوران کرونا دیدیم که چگونه اطلاعات نادرست درباره واکسن‌ها و روش‌های درمانی، باعث شد که بسیاری از مردم جان خود را از دست بدهند یا درمان‌های غیرعلمی را جایگزین روش‌های استاندارد کنند. این وضعیت در بیماری‌های مزمن مانند هموفیلی نیز وجود دارد و بیماران هموفیلی و خانواده‌های آنان باید از اطلاعات معتبر پزشکی استفاده کنند.”
آسیب‌های اطلاعات نادرست در حوزه درمان بیماران هموفیلی
دکتر حسام‌الدین ریاحی با اشاره به اثرات اطلاعات نادرست در حوزه بیماری‌های نادر مانند هموفیلی، گفت: “بیماران هموفیلی به دلیل شرایط خاص بیماری‌شان، نیاز به درمان دقیق و علمی دارند. اما در سال‌های اخیر، شاهد رشد تبلیغات گمراه‌کننده درباره درمان‌های جایگزین، داروهای بدون مجوز و روش‌های غیرعلمی بوده‌ایم. این تبلیغات می‌تواند باعث اختلال در سیر درمان بیماران و به خطر افتادن جان آنان شود.”
وی همچنین هشدار داد که برخی از محتواهای پزشکی منتشرشده در فضای مجازی، صرفاً با اهداف تجاری و سودجویی تولید می‌شوند و بیماران نباید به هر محتوایی اعتماد کنند.
رسانه‌های مسئول؛ نقش کلیدی در افزایش سواد سلامت
دکتر ریاحی با تأکید بر نقش رسانه‌ها در افزایش سواد سلامت جامعه، گفت: “رسانه‌ها باید نقش خود را در آگاهی‌بخشی عمومی و انتشار اطلاعات علمی معتبر ایفا کنند. این وظیفه رسانه‌هاست که با پایش دقیق محتواهای منتشرشده در حوزه سلامت، از گسترش اطلاعات نادرست جلوگیری کنند.”
وی پیشنهاد کرد که رسانه‌ها به جای انتشار اطلاعات تأییدنشده، باید همکاری نزدیکی با پزشکان، متخصصان و نهادهای رسمی سلامت داشته باشند و اطلاعات پزشکی را از منابع علمی معتبر دریافت و منتشر کنند.
حکمرانی سلامت و لزوم نظارت بر پیام‌های پزشکی
ریاحی در ادامه سخنان خود، بر لزوم ایجاد ساختارهای نظارتی برای کنترل اطلاعات پزشکی در فضای مجازی تأکید کرد و گفت: “در بسیاری از کشورها، مقررات سختگیرانه‌ای برای انتشار اطلاعات پزشکی وجود دارد. این مقررات نه‌تنها از انتشار اطلاعات نادرست جلوگیری می‌کنند، بلکه با مجازات‌های قانونی، مانع از سوءاستفاده برخی افراد از بیماران می‌شوند. در ایران نیز باید چارچوبی مشخص برای حکمرانی سلامت در فضای رسانه‌ای تدوین شود.”
وی پیشنهاد کرد که وزارت بهداشت، نهادهای علمی و رسانه‌های معتبر باید یک سیستم نظارتی برای ارزیابی محتوای پزشکی منتشرشده در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی ایجاد کنند تا اطلاعات غیرعلمی و گمراه‌کننده حذف شوند.
جمع‌بندی: رسانه‌های علمی در برابر رسانه‌های شایعه‌ساز
دکتر ریاحی در پایان سخنان خود، رسانه‌ها را به دو دسته تقسیم کرد:
- رسانه‌های علمی و مسئولیت‌پذیر که با مشورت متخصصان، اطلاعات دقیق و علمی منتشر می‌کنند.
- رسانه‌های غیرمسئول و شایعه‌ساز که با انتشار اطلاعات نادرست، سلامت مردم را به خطر می‌اندازند.
وی از رسانه‌های رسمی و معتبر خواست که در مسیر آگاهی‌بخشی به بیماران، با پزشکان و متخصصان همکاری بیشتری داشته باشند و از انتشار اخبار غیرموثق و شایعات جلوگیری کنند.
ریاحی در پایان تأکید کرد: “اگر رسانه‌ها به‌جای شایعه‌سازی، بر افزایش سواد سلامت تمرکز کنند، می‌توانند نقش مهمی در حفظ جان بیماران و بهبود کیفیت درمان آنان ایفا کنند. این مسئولیتی است که نمی‌توان آن را نادیده گرفت.”
معصومه صادق‌زاده بروجنی (مدیرعامل کانون هموفیلی ایران)، احمد قویدل (فعال اجتماعی حوزه سلامت) و ابراهیم مولائی (فعال ارتباطات و روابط عمومی) دیگر سخنرانان این رویداد بودند.