در این نشست، چهره‌هایی همچون حسین کلهر (مجری و هماهنگ‌کننده پنل‌های گفتگو)، حبیب بهادری، علی بیات، سید شهابی، علیرضا زارعی (دانش‌پژوه ارتباطات و رسانه و بنیان‌گذار و مشاور ارشد دیتاک)، آیدا ابوترابی (مدرس دانشگاه در حوزه رسانه و روابط عمومی) و هادی ابن‌الدین حمیدی (مدرس هوش مصنوعی) به بیان دیدگاه‌های خود پرداختند.
اخبار جعلی و نقش روابط عمومی داده‌محور در مقابله با آن
در نخستین بخش این نشست، کارشناسان به تأثیر اخبار جعلی بر افکار عمومی و نحوه مقابله با آن از طریق روابط عمومی داده‌محور پرداختند.
علیرضا زارعی، مشاور ارشد دیتاک، با اشاره به رشد پروژه‌های ملی و تأثیر آنها بر اقتصاد کشور، از اهمیت روایت‌سازی صحیح و جلوگیری از تحریف اطلاعات در رسانه‌ها سخن گفت. او تأکید کرد که عدم اطلاع‌رسانی شفاف و ضعف عملکرد رسانه‌ها، زمینه‌ساز انتشار اخبار جعلی می‌شود. زارعی خاطرنشان کرد که در عصر رسانه‌های دیجیتال، دستکاری اطلاعات و ایجاد انحراف در افکار عمومی یکی از تهدیدات اصلی برای مخاطبان است.
زارعی همچنین به تأثیر شبکه‌های اجتماعی بر هدایت جریان‌های رسانه‌ای و جهت‌دهی به افکار عمومی اشاره کرد و گفت:”در بسیاری از مواقع، اخبار جعلی از کم‌کاری در اطلاع‌رسانی صحیح نشأت می‌گیرد. وقتی رسانه‌ها با شفافیت و دقت اطلاعات را منتشر نکنند، فضای رسانه‌ای در اختیار جریان‌هایی قرار می‌گیرد که با استفاده از ابزارهای دیجیتال و شبکه‌های اجتماعی، افکار عمومی را به سمت دلخواه خود هدایت می‌کنند.”
در ادامه، حبیب بهادری به بررسی تفاوت میان اخبار جعلی و اطلاعات تحریف‌شده پرداخت و تأکید کرد که در بسیاری از موارد، دستکاری در اطلاعات واقعی، تأثیر بیشتری بر مخاطبان دارد تا انتشار اخبار کاملاً دروغین. او همچنین به استفاده از هوش مصنوعی برای راستی‌آزمایی اطلاعات و جلوگیری از انتشار شایعات اشاره کرد و گفت:”هوش مصنوعی این قابلیت را دارد که با تحلیل داده‌های کلان، الگوهای انتشار اخبار جعلی را شناسایی کند و به رسانه‌ها و کاربران در تشخیص اطلاعات صحیح کمک کند. با این حال، همین فناوری می‌تواند در جهت ایجاد اخبار جعلی هوشمندتر نیز مورد استفاده قرار گیرد.”
تأثیر اخبار جعلی بر سیاست و جامعه
سید شهابی در این نشست، به نقش اخبار جعلی در سیاست و اجتماع پرداخت و تأکید کرد که بسیاری از اخبار نادرست با هدف تأثیرگذاری بر سیاست‌گذاری‌های کلان و تغییر نگرش عمومی منتشر می‌شوند. او سه استراتژی اصلی را برای مقابله با این اخبار مطرح کرد: واکسیناسیون روانی: پیش از انتشار اخبار جعلی، اطلاعات صحیح و مستند را در اختیار مخاطبان قرار دهیم تا مقاومت ذهنی در برابر اخبار جعلی ایجاد شود.تحلیل داده‌ها و نظارت بر جریان‌های رسانه‌ای: استفاده از ابزارهای هوش مصنوعی و تحلیل کلان‌داده برای شناسایی روندهای رسانه‌ای و جلوگیری از گسترش اطلاعات نادرست. ایجاد شفافیت در اطلاع‌رسانی: رسانه‌ها و روابط عمومی‌ها باید سیاست‌های ارتباطی خود را شفاف‌تر کنند تا اعتماد عمومی افزایش یابد.
بخش دوم: هوش مصنوعی و آینده ارتباطات
در ادامه این نشست، محور بحث‌ها به نقش هوش مصنوعی در آینده ارتباطات و رسانه معطوف شد.
آیدا ابوترابی به بررسی تأثیر هوش مصنوعی بر تغییر شیوه‌های تولید محتوا و تحلیل رفتار کاربران در رسانه‌ها پرداخت. او توضیح داد که با رشد ابزارهای هوشمند، ارتباطات به سمت شخصی‌سازی پیش می‌رود و محتوای تولید شده بیش از پیش بر اساس نیازها و علایق کاربران تنظیم می‌شود.
ابوترابی گفت:”هوش مصنوعی، امکان تحلیل دقیق رفتار کاربران را فراهم کرده و می‌تواند محتوایی را که مخاطب به آن علاقه دارد، به طور اختصاصی برای او تولید کند. اما این قابلیت در عین حال می‌تواند موجب تقویت سوگیری‌های شناختی شود و کاربران را در معرض اطلاعات محدود و تأییدکننده باورهای پیشین خود قرار دهد.”
در این بخش، هادی ابن‌الدین حمیدی به چالش‌های اخلاقی در استفاده از هوش مصنوعی در رسانه‌ها پرداخت. او تأکید کرد که اگرچه هوش مصنوعی می‌تواند فرآیند تولید و توزیع محتوا را کارآمدتر کند، اما در عین حال امکان سوءاستفاده از آن برای گسترش اطلاعات نادرست نیز وجود دارد.
حمیدی افزود:”یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های هوش مصنوعی، موضوع سوگیری الگوریتم‌هاست. الگوریتم‌های هوش مصنوعی بر اساس داده‌هایی که دریافت می‌کنند، یاد می‌گیرند و اگر داده‌های آنها دارای سوگیری باشد، خروجی‌های آن نیز متأثر از همین سوگیری خواهد بود.”
او همچنین به تأثیر هوش مصنوعی بر کاهش تعاملات انسانی در ارتباطات رسانه‌ای اشاره کرد و گفت:”در دنیایی که ربات‌ها و هوش مصنوعی نقش پررنگ‌تری در تولید محتوا و مدیریت ارتباطات ایفا می‌کنند، این خطر وجود دارد که ماهیت انسانی ارتباطات کمرنگ شود و تعاملات اجتماعی جای خود را به تعاملات ماشینی بدهد.”
نشست «ارتباطانه» فرصتی را برای گفت‌وگو درباره چالش‌ها و فرصت‌های جدید در حوزه ارتباطات و رسانه فراهم کرد. شرکت‌کنندگان در این نشست، بر لزوم توسعه سواد رسانه‌ای، تحلیل دقیق داده‌ها و استفاده هوشمندانه از فناوری‌های نوین در مقابله با اخبار جعلی تأکید کردند.
مهم‌ترین نکات مطرح‌شده در این نشست عبارت بودند از: اخبار جعلی یکی از مهم‌ترین تهدیدهای رسانه‌ای در عصر دیجیتال است و مقابله با آن نیازمند تحلیل داده‌های رسانه‌ای و اتخاذ رویکردهای پیشگیرانه است. هوش مصنوعی می‌تواند به عنوان ابزاری قدرتمند در تحلیل و راسی‌آزمایی اخبار مورد استفاده قرار گیرد، اما در عین حال خطرات ناشی از سوگیری‌های الگوریتمی را نیز به همراه دارد. رسانه‌ها و روابط عمومی‌ها باید سیاست‌های ارتباطی خود را شفاف‌تر کرده و اعتماد عمومی را افزایش دهند تا از گسترش اخبار جعلی جلوگیری شود.
آینده ارتباطات با استفاده از فناوری‌های داده‌محور و هوش مصنوعی در حال تغییر است و برای بهره‌گیری از فرصت‌های آن، باید چالش‌های اخلاقی و اجتماعی مرتبط با آن را نیز در نظر گرفت.
نشست «ارتباطانه» همچنان به عنوان یک بستر علمی و تخصصی برای تعامل و هم‌اندیشی میان متخصصان رسانه، ارتباطات و فناوری ادامه خواهد یافت.
تغییر در مصرف محتوا و تأثیرات هوش مصنوعی بر ارتباطات
ابوترابی با اشاره به تغییرات در شیوه مصرف محتوا گفت که امروزه مخاطبان به دلیل تعدد پیام‌ها و سرعت بالای انتقال اطلاعات، دیگر به‌صورت عمیق در معرض پیام‌ها قرار نمی‌گیرند. او با بیان اینکه مصرف محتوای رسانه‌ای با سرعت بالا (مثل گوش دادن به پادکست در دور تند) می‌تواند باعث تغییر در دریافت پیام و حتی ایجاد سوءتفاهم شود، به این نکته اشاره کرد که در دنیای ارتباطات مدرن، دیگر وقت کافی برای پردازش عمیق تمام پیام‌ها وجود ندارد و این یک واقعیت اجتناب‌ناپذیر است.
او تأکید کرد که مخاطبان امروزی از همیشه مضطرب‌تر هستند و در معرض حجم عظیمی از پیام‌ها قرار دارند که از کانال‌های متعدد به آنها می‌رسد. این مسئله باعث شده که افراد دائماً احساس عقب‌افتادگی کنند و به دنبال پردازش سریع‌تر اطلاعات باشند.
چالش‌های هوش مصنوعی در تولید و پردازش محتوا
ابوترابی همچنین درباره تأثیرات هوش مصنوعی بر تولید محتوا صحبت کرد. او اشاره کرد که یکی از مشکلات اصلی در استفاده از هوش مصنوعی، تمایل آن به ارائه اطلاعات عمومی و کلی است که در برخی موارد ممکن است دقیق یا صحیح نباشد. او گفت که:
“گاهی ما به دنبال یک پاسخ دقیق هستیم، اما هوش مصنوعی به دلیل اتکا به داده‌های گسترده و عمومی، یک پاسخ کلی ارائه می‌دهد که ممکن است گمراه‌کننده باشد. این مسئله خصوصاً در تولید محتوا برای روابط عمومی و رسانه‌ها اهمیت زیادی دارد.”
او هشدار داد که هوش مصنوعی می‌تواند اطلاعات نادرستی را به عنوان داده‌های معتبر ارائه دهد و این خطر وجود دارد که ما بدون بررسی دقیق، از این اطلاعات در تولید اخبار و گزارش‌های رسانه‌ای استفاده کنیم.ابوترابی همچنین به مسئله سوگیری الگوریتم‌ها و تأثیر آن بر مصرف رسانه‌ای پرداخت و توضیح داد که الگوریتم‌های هوش مصنوعی بر اساس داده‌هایی که در اختیار دارند، تصمیم می‌گیرند و اگر این داده‌ها ناقص یا جهت‌دار باشند، خروجی‌های آنها نیز متأثر خواهد بود.
او گفت که یکی از مشکلات رایج در رسانه‌های دیجیتال، تقویت سوگیری‌های شناختی توسط الگوریتم‌ها است. به این معنا که کاربران بیشتر در معرض محتوایی قرار می‌گیرند که با دیدگاه‌های آنها همسو است و این باعث می‌شود که نگاه انتقادی کمتری نسبت به اطلاعات جدید داشته باشند.
نقش هوش مصنوعی در روابط عمومی و چالش‌های آن
حمیدی درباره مواردی که فعالان روابط عمومی بیشتر برای آن به هوش مصنوعی مراجعه می‌کنند، صحبت کرد و گفت که تولید محتوا تنها یکی از کاربردهای این فناوری است، اما در حوزه‌هایی مانند تحلیل اخبار، شناخت رفتار مخاطبان و پیش‌بینی الگوهای رسانه‌ای نیز کاربرد گسترده‌ای دارد.
او اشاره کرد که یکی از بزرگ‌ترین نگرانی‌های روابط عمومی‌ها این است که چگونه می‌توانند از ابزارهای هوش مصنوعی برای تحلیل بازخوردها و احساسات کاربران استفاده کنند.
“امروزه ابزارهای هوش مصنوعی می‌توانند احساسات را در کامنت‌ها، مقالات و پست‌های شبکه‌های اجتماعی تحلیل کنند و تشخیص دهند که واکنش کاربران نسبت به یک موضوع مثبت، منفی یا خنثی است. این اطلاعات برای روابط عمومی‌ها بسیار ارزشمند است، زیرا به آنها کمک می‌کند تا استراتژی‌های ارتباطی خود را بر اساس احساسات و نگرش‌های مخاطبان تنظیم کنند.”
حمیدی درباره چالش‌های واگذاری کامل ارتباطات به هوش مصنوعی هشدار داد و گفت که در برخی حوزه‌ها، مانند تشخیص بیماری یا تحلیل داده‌های علمی، هوش مصنوعی عملکرد بسیار خوبی دارد، اما در حوزه‌هایی که به تعاملات انسانی مرتبط هستند، هنوز نمی‌توان به‌طور کامل به آن اعتماد کرد.
“وقتی صحبت از تحلیل داده‌های رفتاری یا تصمیم‌گیری‌های استراتژیک می‌شود، باید در نظر داشته باشیم که هوش مصنوعی در بهترین حالت فقط ادای انسان‌ها را در می‌آورد. ما نمی‌توانیم ۱۰۰٪ اختیار ارتباطات را به هوش مصنوعی بسپاریم، زیرا این سیستم‌ها فاقد درک واقعی از احساسات و روابط انسانی هستند.”
او همچنین گفت که بزرگ‌ترین مزیت هوش مصنوعی در تحلیل حجم عظیمی از داده‌هاست، اما درک انسانی، خلاقیت و بینش استراتژیک همچنان در اختیار انسان‌ها باقی خواهد ماند.
قابلیت‌های هوش مصنوعی در تحلیل الگوهای رسانه‌ای
یکی از نکاتی که حمیدی بر آن تأکید کرد، توانایی هوش مصنوعی در تشخیص الگوهای رفتاری رسانه‌ها و افکار عمومی بود. او توضیح داد که الگوریتم‌های هوش مصنوعی می‌توانند از میان هزاران داده، روندهای پنهان را استخراج کنند و به مدیران روابط عمومی در اتخاذ تصمیم‌های بهتر کمک کنند.
“اگر پنج متخصص رسانه‌ای بتوانند یک تحلیل جامع از یک موضوع ارائه دهند، هوش مصنوعی می‌تواند این کار را با استفاده از داده‌های هزاران نفر انجام دهد. اما این به معنای آن نیست که همیشه باید به آن اعتماد کنیم. ما باید از آن به‌عنوان یک ابزار کمکی استفاده کنیم، نه جایگزین تفکر انسانی.”
مخاطبان امروزی به دلیل افزایش حجم اطلاعات، کمتر وقت دارند که پیام‌ها را به‌صورت عمیق پردازش کنند. این مسئله باعث تغییر در شیوه مصرف محتوا و افزایش وابستگی به ابزارهای سریع دریافت اطلاعات شده است. هوش مصنوعی می‌تواند به‌عنوان ابزاری قدرتمند در تحلیل رسانه‌ها، تولید محتوا و تشخیص احساسات مخاطبان به کار گرفته شود، اما نباید به‌طور کامل جایگزین تحلیل انسانی شود.