نخستین جشنواره روابط‌عمومی‌های وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در روز شنبه ۲۴ آبان‌ماه ۱۴۰۴ در حالی برگزار شد که بحث ارتقای جایگاه روابط‌عمومی در دستگاه‌های اجرایی و ضرورت حرکت از اطلاع‌رسانی صرف به روایت‌گری، امیدآفرینی و تقویت سرمایه اجتماعی، بیش از هر زمان دیگری در کانون توجه قرار گرفته است. این جشنواره، علاوه بر تقدیر از برترین‌ها، تلاشی برای شکل‌دادن به جریانی تازه در حکمرانی ارتباطی و گفت‌وگوی صادقانه با مردم بود.
نخستین جشنواره روابط‌عمومی‌های وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، آغازگر دوره‌ای تازه در روایت‌گری، امیدآفرینی و تقویت سرمایه اجتماعی در ساختار ارتباطات کشور توصیف شد؛ رویدادی که تلاش دارد روابط‌عمومی را از حاشیه به متن تصمیم‌سازی و حکمرانی ارتباطی منتقل کند. گسترش ابزارهای نوین ارتباطی، تغییر انتظارات مخاطبان و مطالبه شفافیت و پاسخگویی، ضرورت بازنگری در شیوه‌های اطلاع‌رسانی را پررنگ‌تر کرده و این جشنواره، پاسخ وزارت ارتباطات به همین ضرورت است.
این رویداد، علاوه بر ارائه گزارش‌ها و ارزیابی فعالیت‌ها، به محلی برای تبادل تجربه، طرح دغدغه‌ها و گفت‌وگوی کارشناسان و مدیران روابط‌عمومی تبدیل شد. هدف اصلی، آشنایی بیشتر روابط‌عمومی‌های زیرمجموعه وزارت ارتباطات با روش‌های نوین ارتباطی، تقویت همکاری و هم‌افزایی میان واحدها و حرکت هماهنگ‌تر در مسیر روایت‌گری حرفه‌ای و اثربخش عنوان شد؛ مسیری که می‌تواند کیفیت اطلاع‌رسانی، انسجام پیام و هماهنگی میان دستگاه‌ها را به‌طور معناداری ارتقا دهد.
از روابط‌عمومی واکنشی تا روابط‌عمومی روایت‌گر
در ابتدای آیین اختتامیه، علیرضا عبداللهی‌نژاد، مشاور وزیر و رئیس مرکز اطلاع‌رسانی و روابط‌عمومی وزارت ارتباطات، با تشریح روند برگزاری جشنواره، این رویداد را «آغاز یک جریان جدید در علوم ارتباطات» دانست و گفت بیش از یک‌سال برای طراحی و شکل‌گیری این حرکت تلاش شده است تا با اتکا بر ظرفیت خانواده بزرگ ارتباطات، از روابط‌عمومی سنتی و واکنش‌گرا به روابط‌عمومی روایت‌گر و مدرن گذار شود.
او با اشاره به فلسفه شکل‌گیری جشنواره، ایجاد انگیزه و امید در میان متخصصان و کارشناسان روابط‌عمومی به‌ویژه در مناطق کم‌برخوردار و دوردست، ارتقای یادگیری اجتماعی و بهبود کیفیت فعالیت‌ها را از اهداف اصلی برشمرد. به گفته عبداللهی‌نژاد، در ۱۲ محور تخصصی، آیتم‌هایی برای ارزیابی تعریف و از میان ۷۳۲ اثر رسیده، آثار ۳۷ مجموعه به دبیرخانه ارسال شد که در نهایت ۳۰۴ اثر به مرحله داوری نهایی راه یافت و ۲۲ اثر برگزیده شدند. او تأکید کرد هیأت داوران متشکل از پیشکسوتان، اساتید و چهره‌های برجسته علوم ارتباطات و روابط‌عمومی بوده و این جشنواره «پایان راه» نیست؛ بلکه جریانی مستمر است که با هدف دربرگیری همه مجموعه‌ها، استارت‌آپ‌ها، شرکت‌های دانش‌بنیان و دیگر نهادهای مرتبط با وزارتخانه، در مسیر تحول، آگاهی‌رسانی و روشنگری حرکت می‌کند.
گزارش روابط‌عمومی، آغاز گفت‌وگو در سطح تصمیم‌گیری
سیدستار هاشمی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، در سخنانی به دشواری‌های کار در حوزه ارتباطات اشاره کرد و یادآور شد که تلاش‌های فنی معمولاً زمانی دیده می‌شود که اختلالی رخ دهد و تلاش‌های مستمر در شرایط عادی کمتر به چشم می‌آید. او حوزه روابط‌عمومی را حتی دشوارتر از حوزه فنی دانست و گفت در روابط‌عمومی، کار از جایی آغاز می‌شود که دیگران دیده نمی‌شوند و مسئولیت‌ها در سکوت و پشت‌صحنه شکل می‌گیرد.
هاشمی با مقایسه میان فناوری و روابط‌عمومی، فناوری را عامل کاهش فاصله‌های فیزیکی و ارتباطی و روابط‌عمومی را پیونددهنده دل‌ها و شکل‌دهنده پیوندهای اجتماعی توصیف کرد و این پیوندها را زمینه‌ساز وفاق ملی دانست. به گفته او، این جشنواره نماد همین وفاق است که روابط‌عمومی‌های دستگاه‌های مختلف را زیر یک چتر واحد گرد هم آورده است.
وزیر ارتباطات در بخش دیگری از سخنان خود، با اشاره به حرکت از سیم مسی به فیبر نوری به عنوان نقطه عطفی در تاریخ ارتباطات کشور، این تحول را میراثی برای نسل‌های آینده خواند که در سایه وفاق و جسارت جمعی در دولت چهاردهم آغاز شده است. او تأکید کرد: «تحلیل خبر و ارائه رویکرد باید منطبق با واقعیت‌های ملموس زندگی مردم باشد و استفاده از فناوری‌های نوین، به‌ویژه هوش مصنوعی، در این مسیر بسیار راهگشاست.»
هاشمی یکی از نشانه‌های تغییر رویکرد در مدیریت ارتباطات را این دانست که «همه جلسات شورای معاونین وزارت ارتباطات با گزارش روابط‌عمومی آغاز می‌شود»؛ رویکردی که به گفته او کمک می‌کند عملکرد وزارتخانه از زاویه دید مردم دیده شود، نقاط قوت تقویت و کاستی‌ها اصلاح شود؛ نه بر اساس نگاه مدیران اجرایی، بلکه بر پایه تجربه مشتریان و شهروندان. او با تأکید بر ضرورت صداقت در مواجهه با خطاها و کاستی‌ها، گفت ابایی از عذرخواهی از مردم وجود ندارد و همین صداقت می‌تواند به تقویت اعتماد عمومی منجر شود.
روابط‌عمومی؛ از «عذرخواهی» تا «پاسخگویی»
محمدمهدی طباطبایی، معاون ارتباطات و اطلاع‌رسانی دفتر رئیس‌جمهور، در ادامه آیین اختتامیه، نقش روابط‌عمومی‌ها را در شرایط کنونی کشور نقشی کلیدی در امیدبخشی و پاسخ‌دهی به مردم توصیف کرد. او فعالان روابط‌عمومی را به مؤذن‌هایی تشبیه کرد که مردم را آگاه می‌کنند و هشدار داد «بدصدایی» یا «خوش‌صدایی» روابط‌عمومی‌ها در جذب یا دفع مردم نسبت به بخش‌های مختلف دولت تأثیر مستقیم دارد.
طباطبایی بر ضرورت حل کاستی‌ها به جای پنهان کردن آن‌ها تأکید کرد و گفت باید به جای عذرخواهی‌های تکراری، پاسخگو بود و در جهت اصلاح مشکلات حرکت کرد؛ رویکردی که می‌تواند فاصله میان مردم و حاکمیت را کاهش دهد و روابط‌عمومی را به پل اعتماد بدل کند.
ایجاد امید و ترسیم چهره دولت وفاق ملی
الیاس حضرتی، رئیس شورای اطلاع‌رسانی دولت، نیز در این مراسم، مهم‌ترین وظیفه رسانه‌ها و روابط‌عمومی‌ها در شرایط کنونی را «ایجاد امید» دانست و تأکید کرد که نخستین گام در این مسیر، داشتن امید در درون خود فعالان این عرصه است. او گفت روابط‌عمومی‌ها و رسانه‌ها باید بتوانند به پرسش‌ها و چالش‌های مردم پاسخی شفاف و مستند ارائه دهند.
حضرتی با اشاره به فشارها و هجمه‌های چندجانبه‌ای که دولت چهاردهم از ابتدای شکل‌گیری با آن مواجه بوده است، عملکرد دولت در «دفاع ملی ۱۲ روزه» را نمونه‌ای درخشان از مدیریت بحران و وفاق دانست. او دولت چهاردهم را مصداق «دولت وفاق ملی» معرفی کرد که لازمه هر تحول مثبت را هم‌افزایی و هماهنگی میان ملت، دولت و رهبری می‌داند؛ هماهنگی‌ای که به گفته او ریشه اعتقادی دارد نه صرفاً سیاسی.
وی با اشاره به حضور اقوام مختلف، از کرد، بلوچ و عرب تا اهل سنت، و نیز نقش پررنگ زنان و جوانان در بدنه دولت چهاردهم، این حضور را نشانه نگاه فراگیر دولت به همه اقشار جامعه دانست. او همچنین به جلسات مستمر شورای اطلاع‌رسانی دولت با نسل زد برای شنیدن مستقیم مسائل و استفاده از ظرفیت جوانان در حل مشکلات اشاره کرد.
حضرتی در ادامه به برخی نمونه‌های عینی عملکرد دولت، از توسعه نهضت مدرسه‌سازی و تأسیس هزاران مدرسه تا برنامه‌ریزی برای سامان‌دهی فلرهای گازی و بهره‌برداری گسترده از انرژی‌های خورشیدی اشاره کرد و تأکید کرد که روایت این اقدامات، اگر با زبان قابل‌فهم و همراه با شفافیت ارائه شود، می‌تواند امید اجتماعی را تقویت کند.
روابط‌عمومی؛ مرکز معنا، اعتماد و تاب‌آوری اجتماعی
بخش پایانی این جشنواره به سخنرانی دکتر هادی خانیکی، استاد برجسته و پیشکسوت حوزه ارتباطات اختصاص داشت؛ سخنرانی‌ای که بیش از آنکه یک تحلیل صرف باشد، نقشه‌ای برای آینده روابط‌عمومی در عصر «ناترازی ارتباطی» ترسیم کرد.
خانیکی با یاد مرحوم دکتر معتمدنژاد و تأسیس مرکز «ارتباطات و توسعه» با همراهی وزارت وقت پست، تلگراف و تلفن، بر ریشه‌دار بودن پیوند این وزارتخانه با تحول در علوم ارتباطات تأکید کرد و سپس به وضعیت متناقض امروز حوزه ارتباطات پرداخت؛ حوزه‌ای که از یک‌سو در قلب تحولات فناورانه قرار دارد و نخستین نهاد متأثر از نوآوری‌هاست و از سوی دیگر، مستقیماً در متن خواسته‌ها، نیازها و نارضایتی‌های مردم قرار می‌گیرد.
او با اشاره به تجربه «جنگ ۱۲ روزه» و رصدهای اجتماعی آن دوره گفت نخستین مطالبه مردم در این روزها «تداوم ارتباط» بود و پس از جنگ نیز در کنار نیازهای اولیه‌ای چون آب و نان، «قطع اینترنت» به یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های مردم تبدیل شده است. این واقعیت به تعبیر او نشان می‌دهد که ارتباطات و خدمات دیجیتال به سطح نیازهای پایه زندگی رسیده و هرگونه اختلال در آن‌ها مستقیماً بر کیفیت زندگی و احساس امنیت روانی و اجتماعی شهروندان تأثیر می‌گذارد.
خانیکی مسئله امروز را «کمبود پیام» ندانست، بلکه «کمبود باور» عنوان کرد و تأکید کرد روابط‌عمومی‌ها باید به جای تکثیر پیام، بر ترمیم سرمایه اعتماد تمرکز کنند. او مشکل اصلی را اختلال در ارتباط میان نهادهای سیاست‌گذار، نخبگان و مردم دانست و گفت روابط‌عمومی آینده‌نگر باید از اقناع یک‌سویه عبور کرده و به نهاد گفت‌وگومحور تبدیل شود؛ نهادی که برای شنیدن و دیدن مردم فضا ایجاد می‌کند و مسائل را صادقانه با جامعه به اشتراک می‌گذارد.
او با اشاره به تحولات شتابان فناوری همچون هوش مصنوعی مولد، اینترنت اشیا و اقتصاد پلتفرمی، بر ضرورت آینده‌پژوهی دائمی، ایجاد اتاق‌های آینده و آماده‌سازی روابط‌عمومی برای تاب‌آوری در برابر موج‌های جدید تأکید کرد. به باور خانیکی، ارتباطات و فناوری اطلاعات امروز «خدمت حیاتی» است نه امتیازی که بتوان آن را به‌سادگی قطع یا محدود کرد و هر تصمیم بدون گفت‌وگو در این حوزه، مستقیماً به معیشت، آموزش، درمان و اعتماد عمومی آسیب می‌زند.
او همچنین از ضرورت شکل‌گیری «جبهه واحد اعتماد» با هم‌افزایی میان نهادهای ارتباطی و شبکه‌های مختلف سخن گفت و «گسست داده‌ها و پیام‌ها» را یکی از چالش‌های جدی خواند. از نگاه او، وفاق زمانی واقعی می‌شود که نهادهای مختلف بتوانند با زبان مشترک و ارزش‌های هم‌افزا، شبکه‌ای منسجم برای گفت‌وگو با جامعه تشکیل دهند.
خانیکی مسئولیت اجتماعی فعال، از آماده‌باش تا اقدام در بحران‌ها، را یکی از وظایف اصلی روابط‌عمومی‌های حوزه ارتباطات دانست و تأکید کرد: «روابط‌عمومی دیگر حاشیه نیست، مرکز معنا و اعتماد است.» او یادآور شد که دیگر نمی‌توان با ذهنیت گذشته به آینده نگاه کرد؛ روابط‌عمومی‌ها بلندگوی یک‌طرفه سازمان‌ها نیستند، بلکه در قلب تاب‌آوری اجتماعی و شکل‌دهی به روایت‌های صادقانه و امیدآفرین قرار گرفته‌اند.
سخنان این استاد ارتباطات با این توصیه به پایان رسید که «بزرگ فکر کنیم و از کارهای کوچک آغاز کنیم»؛ توصیه‌ای که به نظر می‌رسد روح حاکم بر نخستین جشنواره روابط‌عمومی‌های وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات نیز بر آن استوار بود؛ آغاز جریانی مستمر برای بازتعریف نقش روابط‌عمومی در عصر ناترازی ارتباطی و تقویت سرمایه اجتماعی در سایه روایت‌گری، شفافیت و گفت‌وگوی واقعی با مردم.
